‘पागल बस्ती’ पढेर सरुभक्तलाई भेट्दा

प्रतीक्षाको फल
गत वर्ष साउनमा लमजुङ् यात्राका क्रममा रुबिना (श्रेष्ठ) दिदीलाई नजिकबाट चिनेपछि उहाँसँग अनलाइन कुराकानीको क्रम बढ्दै गएको थियो । कुराकानीका क्रममा साहित्यका प्रसङ्ग आउने बित्तिकै उहाँ मलाई सरुभक्तको ‘पागल बस्ती’ पढ्न सिफारिस गर्नुहुन्थ्यो । “बरु किताब किन्न मन नलागे मैरै दिउँला, पढेर फिर्ता गर्नू”, एक दिन उहाँले भन्नुभयो । त्यसबिच मैले केही पटक उहाँसँग त्यो पुस्तक मागेँ । उहाँले सायद् त्योभन्दा धेरै पटक मेरा नाममा त्यो पुस्तक पठाउनुभो होला । तर मेरा हातमा उहाँको त्यो पुस्तक गत कार्तिक ७ गते मात्र आइपुग्यो, चेतना (तुलाचन)जी मार्फत् । (फिर्ता चै गरेको छैन है अझैसम्म पनि !)
‘पागल बस्ती’लाई मैले ‘पढ्न सिफारिस गरिएका पुस्तकहरू’को सूचीमा गत वर्ष नै राखेको थिएँ, झमक घिमिरेको ‘जीवन काँडा कि फूल’सँगै । हुन त म पढ्न चाहेर पनि आजसम्म पढ्ने बानी विकास गर्न नसकेको मान्छे भन्छु आफूलाई । ‘जीवन काँडा कि फूल’लाई आफ्नै गतिमा पढिसकेर पर्ल एस् बक्को ‘द गुड अर्थ’ भ्याउँदासम्म भने मलाई मैले पढ्ने अर्को पुस्तक छान्न हतार भइसकेको थियो । यसबिचमै अनपेक्षित रूपमा ‘पागल बस्ती’ हात प-यो ।

‘एभरेस्ट विक्ली’का लागि गरिएको इन्टर्नसिप अनुभव

बिए तेस्रो वर्षको कार्यमूलक पत्र ‘नेपाली पत्रकारिता’ विषय अन्तर्गत गर्नुपर्ने प्रयोगात्मक अभ्यासका लागि साथीहरूबिच कार्य विभाजन गर्दा मैले हङ्कङ्बाट प्रकाशन हुने ‘एभरेस्ट विक्ली’ रोजेँ । यसका पछाडि मुख्यतः दुई कारणहरू थिए । प्रथमतः त्यो अन्तर्राष्ट्रिय स्तरको पत्रिका थियो । दोस्रो, म मेरा अन्य साथीका भन्दा फरक काम गर्न चाहान्थेँ, र यो प्रत्यक्ष समाचार लेखन नभई अनुवाद भएकाले अन्यको भन्दा फरक थियो । यसै कारण म घरमै काम गर्न सक्थेँ र यसलाई धेरैद्वारा सजिलो सोचिएको थियो ।

पुरा हुन नसकेको रहर

यस पालिको तिहार भर्खर सकियो । तर अबको एक वर्षसम्म म भने तिहार कहिले आउला भनेर कुरी बस्न बाध्य भएको छु । कारण, यो तिहारले ममा देउसीभैलोप्रतिको आकर्षणलाई पुनर्जीवन दिएको छ ।
देउसीभैलोमा मेरो सहभागिताका यादहरू सम्झनामा अझै स्पष्ट छन् । विसं २०५८भन्दा अगाडि हाम्रो परिवार काभ्रे, पात्लेखेतमा बस्थ्यो । हाम्रो गाउँतिर औँसी ÷ लक्ष्मीपुजाको साँझ र राति केटीहरूले प्रस्तुत गर्ने कार्यक्रमलाई भैली ÷ भैलो भनिन्थ्यो । त्यसको भोलिपल्टको साँझ र राति केटाहरूले प्रस्तुत गर्ने कार्यक्रमलाई भने देउसी भनिन्थ्यो । सहरबजारको जस्तो बाह्य गीतमा नाचगान प्रस्तुत हुँदैनथे । भैलोमा “भैलिनी आइन् आँगन” शैलीका केही गीतका साथमा एकले भट्याउँदा सबैले “भैलिनी” भन्ने प्रचलन थियो । देउसी भने जहिले र जहाँ पनि “ए, भन मेरा भाइ हो — देउसिरे”बाट सुरु भएर भट्याउनेले केही सदावहार र केही परिस्थितिजन्य पदावली भन्दा अरुले “देउसिरे” भनेर सकिन्थ्यो ।
त्यस प्रकारको देउसीमा म एक रात मज्जासँग सहभागी भएको छु । भाइटिकाको अघिल्लो साँझदेखि भाइटिकाको दिन बिहान करिब आठ बजेसम्म हामी चारपाँच जनाले मट्टितेलको भाँडोमा कपडाको झुम्रो बालेर वरिपरिका टोल चहारेका थियौँ । जे होस्, रमाइलो भएको थियो । त्यसभन्दा अगाडि, उमेर अझ सानै भएको अवस्थामा नजिकका दुईतिन साथीसँग आफ्नै टोलमा ख्यालख्यालमा देउसी खेलेको पनि अलिअलि याद छ ।

आधुनिकताबिच देउसीको परम्परा

तिहार भन्नेबित्तिकै सम्झिइने कुराहरूमध्ये देउसीभैलो पनि एक प्रमुख पक्ष हो । सेलरोटी, फुलमाला र झिलिमिली बत्तीका बिच ‘देउसिरे’को सङ्गीत — दाजुभाइ र दिदीबहिनीबिच प्रेम र आत्मीयता बाहेक तिहारको सबभन्दा महत्वपूर्ण तत्व सायद् यही नै हो ।
हुन त देउसीभैलोको प्रचलन कुन समयमा, कोबाट, कसरी र केका लागि सुरु भयो भन्ने सम्बन्धमा मलाई पर्याप्त जानकारी छैन । भैली गीतका बिचमा धेरैले “हामी त्यसै आएनौँ, बलि राजाले पठाए”  भन्ने गाएको सुनिन्छ । बलि राजाले केका लागि पठाएका थिए कुन्नि ! सायद् आजको युगसम्म आइपुग्दा देउसीभैलोको महत्व र आवश्यकतामा पनि परिवर्तन आइसकेको छ ।
अचेलका देउसीभैलो मुख्यतः दुई कारणबाट सञ्चालन हुने गरेको पाइएको छ । प्रथमतः चाडपर्वको रमाइलोलाई यसले थप उत्सवमय बनाउँछ, साथीभाइको जमघटसँगै टोलछिमेक घुमेर सबैसँग चाडपर्वको शुभकामना साट्ने अवसर दिलाउँछ । अर्को पक्ष भने देउसीभैलो मार्फत् अर्थ सङ्कलनको अभियान हो, जुन समाजका विभिन्न पक्षबाट यदाकदा आलोचित पनि छ । अनौपचारिक रूपमा जम्मा भएको समूहभन्दा पनि औपचारिक रूपमा सङ्गठित सामाजिक (विशेषतः गैर नाफामूलक) समूह र संस्थाहरूले देउसीमार्फत् आफ्नो आर्थिक कोष उकास्ने गरेको पाइन्छ । यसलाई कतिपयले संस्कृतिका नाममा विकृति भिœयाएको, जबर्जस्ती चन्दा सङ्कलन गरेकोजस्ता आरोप लगाउने गरेको पाइन्छ । यद्यपि व्यक्तिगत रूपमा म भने त्यस्तो विरोधको औचित्य देख्दिनँ । यदि कसैले परम्परागत संस्कृतिको एक अभ्यासलाई आफ्नो उद्देश्य प्राप्तिका लागि सिर्जनात्मक प्रयोग गर्न सक्छ भने के आपत्ति ? तर चासो यतिमात्र हो कि त्यसले कुनै पनि मानिसलाई इच्छा विपरीत कुनै क्रियाकलापमा सहभाग िनगराओस् । अझ प्रष्ट शब्दमा भन्दा दाताको इच्छा नभईकन पैसा उठाउने प्रवृत्ति भने स्थापित हुनु हुँदैन भन्ने कुरामा हामी सचेत हुनुपर्छ ।

भुलक्कड भएछु !

आजभन्दा केही महिनाअघिसम्म म मेरी एक जना निकटतम साथीलाई उसको भुलक्कडपनाको सन्दर्भमा व्यङ्ग्य गर्थेँ, “मोबाइलमा मात्र मेमोरी कार्ड भएर हुँदैन क्या । त्यो तिम्रो माइन्डमा पनि हुनुपर्छ ।” अचेल पनि ऊ मौका प¥यो कि जिस्काउँछे, “तिमी त ठुलो क्षमताको मेमोरी कार्ड भएको मान्छे !” तर, अचेल मेरो हालखबर भने बेग्लै छ ।

करिब एक हप्ताअगाडि लेख्न सुरु गरेको यो सामग्रीको दोस्रो अनुच्छेद लेख्ने साइत बल्ल आज जुरेको छ । कारण, म भुलक्कड भएछु । आज पुनः उही साथीसँग फोनमा कुरा गर्दा उसले त्यही डाइलग पेलेपछि मात्र मैले म मेरो भुलक्कडपनाबारे लेख्दै थिएँ भन्ने सम्झेँ ।

हो, म कुनै रङ्गीचङ्गी बनावटी गफ दिँदै छैन । बाले “थाहा पाइने गरी आँखा कमजोर हुँदै गए” भनेजस्तै म पनि ‘थाहा पाइने गरी’ भुलक्कड भएको महसुस गरेको छु मैले । यहाँसम्म कि, आज कुन बार हो भन्ने बिर्सिदा अस्तिको हप्ता म दुई दुई पटक तिनछक परेँ ।

कुनै जमाना थियो, म धेरैका लागि विभिन्न खाले तथ्याङ्कहरूको स्टोर हाउस वा डाटाबेस थिएँ । ‘तिम्रो र मेरो भेट पहिलो चोटि साँच्ची कहिले भएको हो दिवाकर ?”, धेरै साथीहरू सोध्थे । “गिरिजाप्रसाद मरेको मिति भन् त !”, बा भन्नुहुन्थ्यो । “सिडिओ पिट्ने राज्यमन्त्रीको पोर्टफोलियो के थियो रे ?”, अर्को साथी सोध्थ्यो । “मलाई घानाको राजधानी कुन हो, एस्एम्एस् गरिदेऊ त !”, अर्कीले भन्थी । “त्यो कार्यक्रममा कति जना आएका थिए रे ?’, अर्को प्रश्न आउँथ्यो । उनीहरू सबैका लागि म ती र त्यस्ता धेरै प्रश्नहरूको उत्तर भएको किताब वा हार्ड डिस्क हुन्थेँ । (हुन त यहाँ उल्लिखित सबै प्रश्नको उत्तर म आज पनि दिन सुक्छु है !) कुनै मित्रले कुनै समयमा मैले विभिन्न सन्दर्भका मितिहरू बताइदिँदा “यी मान्छे त क्यालेन्डर नै र’छन् नि” भनेको मलाई अद्यापि सम्झना छ । हुन त आज पनि मेरा केही सहपाठीहरू मलाई “मिस्टर् गुगल्”को सम्बोधन दिन्छन् । तर मलाई अचेल त्यो मात्र व्यङ्ग्य लाग्न लागेको छ, जसले मलाई कताकता चसक्क पार्छ ।

यो यो सामान किन्छु भनेर पसल गयो, फर्किदा एक दुई ओटा सामान छुट्ने । साथीले त्यो कापी ल्याइदे न है भनेर फोन गर्छ, भोलिपल्ट कलेज हिँड्ने बेला भुसुक्कै । अब हुँदाहुँदा दारी काटेको र नुहाएको कहिले हो र कति दिन भयो बिर्सिसकेपछि, अब फेरि यी काम कहिले गर्नुपर्ने हो, सम्झना कसरी हुनु र ! (नित्तान्त व्यक्तिगत कुरा — सायद् मैले यहाँ खुलाउनुहुँदैनथ्यो कि ?)

तर पनि म डराएको चै पटक्कै छैन है । मलाई यो भुलक्कडपना कुनै स्थायी रोग वा कमजोरी चै लागेको छैन । हुन सक्छ, मेरो दिमाग अचेल ओभरलोडेड भएको छ । हुन सक्छ, म कुनै तत्कालीन चिन्ताको सिकार भएको छु । हुन सक्छ, यो बढ्दो व्यस्तताको अस्थायी प्रभाव हो । यो पनि हुन सक्छ कि, कहिलेकाँहि यस्तो हुनु सामान्य, प्राकृतिक र नियमित मानव स्वभाव हो । अर्कातर्फ आफ्नो भुलक्कड बानीले धेरै दुःख पाएका धेरै मानिसहरू मैले भेटेको छु । म त्यतिसम्म डरलाग्दो भइसकेको छैन र त उनीहरूलाई हेरेर चित्त बुझाइरहेको छु । तर, संयोगवश मेरो भुलक्कडपना बढ्दै गयो भने .......... ! ओहो, त्यस्तो दुर्घटनाको कल्पना पनि नगरौँ यहाँ । ................ ह्या ........, म यसलाई कन्ट्रोल गर्न सकिहाल्छु नि जब आवश्यकता महसुस हुन्छ ।

मानव स्मरण प्रणालीलाई भर्चुअल मेमोरी कार्डसँग तुलना गर्दै मैले एक दिन फेसबुकमा ‘मेन्टल मेमोरी कार्ड’ रिफ्रेस गर्नुपर्ने आवश्यकता महसुस गरेको स्ट्याटस लेखेँ । त्यसमा कमेन्ट गर्ने धेरै साथीहरूले रिफ्रेस गरेर मात्र नपुग्ने, फम्र्याट् नै गर्नुपर्ने आवश्यकता सुझाए । तर, भनेजस्तो सजिलो कहाँ छ र मित्र, मेन्टल मेमोरी कार्ड फम्र्याट् गर्न ! मिल्ने भए त म फम्र्याट् मात्र के, पुराना सूचनाहरूलाई ड्याङ्ड्याङ् ब्याक्अप् डिस्क्मा थन्काइदिएर करेन्ट मेमोरी स्पेसियस (Spacious) बनाइहाल्थेँ नि ! मान्छे सर्वश्रेष्ठ प्राणी भन्छन् । सर्वश्रेष्ठ प्राणीलाई त प्रकृतिले सूचना भण्डारणको स्थायी क्षमता दिएको छैन भने अरु प्राणीको हालत के होला । बिचरा !

हो, मष्तिष्क व्यवस्थापन (Mind Management) साह्रै कठिन कार्य हो । तर पनि, म अचेल कसरी आफ्नै सोचाइलाई व्यवस्थित पार्न सकिन्छ भनेर सोच्दै छु, ता कि त्यहाँको अव्यवस्थाले मेरो स्मरण प्रणालीलाई भद्रगोल हुने गरी नखल्बल्याओस् ।

अचेल मलाई ‘मिस्टर् गुगल्’ र ‘तिमी त ठुलो क्षमताको मेमोरी कार्ड भएको मान्छे’जस्ता सम्बोधनले मेरा विगत र वर्तमानलाई तुलना गर्न बाध्य बनाउँछन् । तुलना गर्दा प्रायशः वर्तमानलाई कमजोर पाउने गरेको छु । तर पनि, केही समयपछि नै पुनः ती सम्बोधनले मलाई मेरो स्मरण शक्तिमा गौरवान्वित र मख्ख बनाउनेछन् भन्ने आशामा बाँचेको छु ।

विद्यार्थी सङ्गठन र परीक्षा अनुभव

त्रिवि परीक्षा प्रणालीको अव्यवस्थाले मलाई पनि छोयो यस पालि ।
गत साउनमै हाम्रो बिए दोस्रो वर्षको कक्षा सकियो । त्यसपछि कलेजले हाम्रो एक पटक आन्तरिक परीक्षा लियो, अनि छाडिदियो । हामी घरमा परीक्षाको तालिका कहिले आउँछ भनेर कुरिबस्न बाध्य भयौँ ।
हुन त दोस्रो वर्षको कक्षा सुरु हुने बेला पोहोर माघ महिनामा हामीले धेरैको मुखबाट अब चाँही परीक्षाहरू पूर्वनिर्धारित समयमा नै हुन्छन् रे भन्ने सुनेका थियौँ । यसअनुसार हाम्रो दोस्रो वर्षको परीक्षा ढिलोमा पनि दसैँअगाडि सकिनुपर्ने थियो । हाम्रो र अन्य निजी कलेजहरूको पढाइको रफ्तार हेर्दा भदौमा परीक्षा गर्न विद्यार्थी र कलेजहरूको तर्फबाट कुनै समस्या पनि थिएन । तर, हाम्रो आशा त्यति बेला निराश भयो, जब साउनको अन्त्यमा तेस्रो वर्षको परीक्षा भईसक्दा पनि दोस्रो वर्षको लागि तालिका प्रकाशन भएन । भदौँको मध्यसम्म पनि तालिका प्रकाशित नभएपछि हामी कार्तिकअगाडि परीक्षा नहुने कुरामा ढुक्क भयौँ, किनभने तालिका प्रकाशन र परीक्षा सञ्चालनको समयबीच कम्तीमा पनि एक महिना ग्याप हुनुपर्छ रे । एक महिनाअगाडि नै दसैँ सुरु हुने थियो, अनि दसैँ र तिहारको बीचमा परीक्षा सञ्चालन हुने कुरो नै थिएन । अनि, तिहार सकिँदा कार्तिक पनि सकिएको हुन्थ्यो । तालिका सार्वजनिक हुनुअगाडि एक पटक सरसर्ती सकिइसकेको कोर्स पढ्न न त विद्यार्थीलाई जाँगर चल्यो, न त कलेजले नै रिभिजन क्लासको व्यवस्था गर्न सके ।
असोज १८ गते तालिका प्रकाशन भयो । यो दिनसम्म आइपुग्दा दसैँ सुरु हुन मात्र चार दिन बाँकी थियो । उक्त तालिका अनुसार मङ्सिर १६ गतेदेखि परीक्षा सुरु हुने थियो । मेरा आफ्ना विषयहरूको कुरा गर्नुपर्दा बीचबीचमा असन्तुलित ग्यापका साथ पुस ११ गते परीक्षा सकिने थियो । सायद्, परीक्षा तालिका आएपछि सबै विद्यार्थीहरूलाई जबर्जस्ती भए पनि पढ्न मन लाग्छ । तर, बीचमा आएका दसैँ र तिहारले विद्यार्थीलाई पारिवारिक वातावरणमा बढी व्यस्त र सँगसँगै मस्त गराए । अब तिहारपछि मात्र परीक्षाको तयारी सुरु हुने भयो । अर्कातर्फ, पहिलो वर्षको नतिजा अझै प्रकाशित भइसकेको थिएन भने शुल्क वृद्धिको निहुँमा सरकारी कलेजका विद्यार्थी नेताले परीक्षा फारम सङ्कलनमा अवरोध पु¥याएका थिए । यी कारणहरूले परीक्षा तालिका सर्ने हो कि भन्ने भय हामीमा सदैव थियो ।
कार्तिक मसान्तमा पहिलो वर्षको नतिजा प्रकाशित भयो । मङ्सिरको दुईसम्म आइपुग्दा विद्यार्थी सङ्गठनहरू पनि परीक्षा फारम बुझाएर समयमै परीक्षा गराउन सहमत भए रे । अब परीक्षा हुने भन्नेमा हामी ढुक्क भयौँ । मङ्सिर १० गते परीक्षा केन्द्रको समेत सूचना सार्वजनिक भइसकेपछि त समयमै परीक्षा हुने कुरामा सायदै कसैलाई शङ्का थियो । हाम्रो परीक्षा केन्द्र पाटन संयुक्त क्याम्पस पारिएको थियो । अलिक टाढा भए पनि निर्धारित समयभन्दा करिब चार महिनापछि परीक्षा दिन पाउँदा हामी खुसी नै थियौँ ।
विश्वस्त तयारीका साथ हामी १६ गते बिहान ११ बजे नै पाटन क्याम्पस पुग्यौँ । त्यहाँ भेट भएका अर्कै कलेज तर मेरै विषय पढ्ने एक जना साथीसँग पहिलो वर्षको नतिजाबारे कुराकानी भयो । उनी त्यसप्रति पटक्कै सन्तुष्ट थिएनन् । हुन त मलाई पनि मैले पाएको अङ्कमा चित्त बुझेको थिएन । उनले आफ्ना असन्तुष्टि र आक्रोश मसँग पोखे । कुरैकुरामा उनले भने, “यसो यहाँ कुरा सुन्दा त आजको हाम्रो परीक्षा पनि नहुने सम्भावना छ ।” यो कुरा निश्चय नै उत्तेजक भए पनि मैले सजिलै पत्याइँन । कारण, मैले त्यस्तो कुनै सङ्केत देखेको थिइँन । मेरो जानकारीमा परीक्षा बिथोल्ने एक मात्र तत्व विद्यार्थी सङ्कठनहरू पनि त्यसमा सहमत भइसकेका थिए । अर्कातर्फ अन्य विषय पढ्नेहरूको अघिल्ला दिनका परीक्षा सोही केन्द्रमा शान्तिपूर्वक भएको सूचना मसँग थियो । फेरि, म सबैले भनेका सबै कुरा कहाँ सजिलै पत्याउँछु र !
करिब पौने बाह्र बजे परीक्षा हलमा बसेर पाइएको उत्तर पुस्तिकामा आफ्नो रोल नं र अन्य विवरण लेख्न लाग्यौँ । ठ्याक्क प्रश्नपत्र बाँड्न सुरु गर्दा केही युवा भित्र पसे । उनीहरूले “एक्जाम क्यान्सिल, कापी देऊ, नत्र प्रवेश पत्र च्यातिदिन्छु” भने । हामी सबै नतमस्तक भयौँ । विरोध गर्ने कसको हिम्मत ? त्यो साथीले भनेको ुकरा मिलेपछि म छक्क परेँ ।
अब परीक्षा कहिले हुन्छ त भन्दा सोही क्याम्पसका शिक्षकले पनि केही बताउन सकेनन् । खालि सञ्चार माध्यमा ध्यान दिन आग्रह गरे । परीक्षा किन बिथोलिएको थाहा पाउने त सायदै कोही थिए । बाहिर आएर घाममा गफगाफ गरियो । प्रायः सबै विद्यार्थी यसप्रति दुःखी र आक्रामक भए पनि हामीले त्यहाँ दुःख र आक्रोश व्यक्त गर्नुको कुनै अर्थ थिएन । हामी सरासर घर फर्कियौँ ।
अब मेरो अर्को परीक्षा मङ्सिर २१ गते थियो । १६ गतेकै परीक्षा बिथोलिएपछि २१ गते परीक्षा हुन्छ कि हुन्न भन्नेमा मलाई शङ्का नै थियो । तै पनि यदि भइहाल्यो भने त ......., तयारी त गर्नु नै प¥यो । भोलिपल्ट बिहान पत्रिकामा परीक्षा बिथोलिएको समाचार आयो । त्यसमा उल्लेख भए अनुसार परीक्षा बिथोलिनुको कारण गत भदौमा बिथोलिएको स्नातकोत्तर पहिलो वर्षको परीक्षा रे । उनीहरूको क्याम्पसका विद्यार्थीको परीक्षा बिथोलिएको थियो रे, अनि त्यो परीक्षा पुनः सञ्चालन नभएसम्म उनीहरूको कलेजमा परीक्षा नै हुन नदिने रे । कस्तो तर्कहीन कुतर्क ! हामी त साँढेको जुधाइमा मिचिएका बाच्छा पो भएछौँ । सरकारी क्याम्पसमा हुने अनावश्यक राजनीतिको सिकार । फेरि विद्यार्थी नेता नै विद्यार्थीको भलाइका लागि भन्दै उनीहरूलाई खत्तम पार्न लागेछन् ।
यसैबीचमा १८ गते परीक्षा केन्द्र सरेको सूचना आयो । अब हामी जाँच दिन एक्टिभ एकेडेमी, वसुन्धरा जानुपर्ने भयो । यसले अब चाँही परीक्षा शान्तसँग दिन पाइन्छ कि भनेर ढुक्क बनायो ।
तर त्यसको भोलिपल्टै २३ देखि २९ सम्मका परीक्षा पुस १६ देखि २३ सम्मलाई सारिएको सूचना आयो । यसै अनुसार मेरो मङ्सिर २८ गतेको परीक्षा पुस २२का लागि स¥यो । सूचनामा ‘विशेष’ कारणवश भनिएपनि मिडियाहरूबाट खास कारण थाहा भइहाल्यो । स्वभावतः त्यो पनि विद्यार्थी राजनीतिकै परिणाम थियो, र विद्यार्थीका लागि क्रान्ति गर्ने नेताहरूले विद्यार्थीको भविष्यमाथि गरेको खेलबाडको अर्को पराकाष्ठा । अब पुस ११मा सकिनुपर्ने मेरो परीक्षा पुस २२ सम्म जारी हुने भयो ।
त्यसबाहेकका परीक्षा शान्तसँग नै सञ्चालन भए, हाम्रै केन्द्रमा मात्र भए पनि । तर, पुस १५ गते अगाडिसम्म पनि पहिलो दिन मङ्सिर १६मा रोकिएको परीक्षा कहिले हुने वा हुने नहुने केही ठेगान थिएन । बजारमा अब त्यो परीक्षा हुँदैन रे भन्ने हल्ला व्यापक थियो । कोही, सबैलाई अनुपस्थित गराएर फेल भएको रिजल्ट पठाउँछ भन्थे, कोही मात्र उत्तीर्णाङ्क भए पनि दिन्छ भन्थे । यस्तो शङ्काका बीच भएका अन्य परीक्षाहरूमा विद्यार्थीको प्रस्तुतिलाई पनि यो वातावरणले प्रभाव पारेको हुनुपर्छ ।
पुस १५ गते बल्ल उक्त परीक्षा पुस २६ गते हुने सूचना पायौँ । हुन त यसले हाम्रो परीक्षा सकिने तिथिलाई फेरि चार दिन सारेको थियो । तर, कहिले हुने हो ठेगान नभएको परीक्षाको मिति तोकिँदा हामी मख्ख परेका थियौँ ।  
यस प्रकार बल्लबल्ल पुस २६ मा हाम्रो परीक्षा सकियो । थाहा भएकै कुरा हो, अब नतिजा आउन कम्तीमा पनि आठ महिना लाग्छ, अनि नतिजा नआई तेस्रो वर्षको परीक्षा हुनेछैन । फेरि पनि, तालिकाअनुसार तेस्रो वर्षको परीक्षा दसैँअगाडि कुनै पनि हालतमा हुनैपर्छ । यसमा हामी आजसम्म ढुक्क छौँ । तर विगतलाई हेर्दा के हुने हो थाहा छैन, किनभने हाम्रो देशमा विद्यार्थी सङ्कठन नामका विद्यार्थी विरोधी झुन्डहरू छन् । अब तेस्रो वर्षको परीक्षा ढिलो बनाउने सम्भावित कारण प्रस्तावित स्ववियु निर्वाचन हुनसक्छ ।  आगामी चैतमा हुनुपर्ने उक्त निर्वाचन कुन प्रक्रियाबाट गर्ने भन्नेमा उनीहरूबीच एक मत छैन, जसले उक्त कार्यक्रमलाई केही हप्तादेखि महिनासम्म पछि धकेल्न सक्छ । अनि, हाम्रो त्रिविमा एउटा कार्यक्रम पछि धकेलिएपछि त्यसपछिका सबै कार्यक्रमहरू पछि सर्ने प्रचलन छ ।
आशा गरौँ, मैले देखेको सम्भावना निरर्थक होस् । समयमै जाँच होस्, समयमै नतिजा आओस् । तीन वर्षमा सक्नुपर्ने कार्यक्रम चार वर्ष लागिसकेको छ, अब पाँचौ वर्ष पनि त्यसमै नबितोस् ।